साहित्यिक यात्रामा मकवानपुर
subaspoet@gmail.com
(समृद्ध समाज दैनिकका सम्पादक सुरेश श्रेष्ठले एउटा आग्रह के गर्नुभो भने मकवानपुरको साहित्यिक सिनारियोको बारे करिब ७०० शब्दको एउटा आर्टिकलको आग्रह भो ।मलाई पनि केही खड्किरहेथ्यो । लेखेँ । मैले व्यक्तिका बारेभन्दा चरित्रकाबारे लेख्नु सही सम्झेँ ।
यी चरित्रहरु म आफूसँग पनि हुनसक्छन् सुधार्नु अपेक्षाकृत नै सम्झिन्छु । )
साउनको महिनाको दोस्रो शनिबार साहित्य सङ्गमको सभाहलमा कवितामाथिको अन्तरक्रिया चल्दै गर्दा समीक्षक घनश्याम घिमिरे भन्दै थिए –‘ मकवानपुरमा पछिल्ला केही कविताका कार्यक्रमहरु हेर्दै गर्दा यस्तो भन्न सकिने भएको छ ,मकवानपुर लेखनका हिसाबले कमजोर छैन तर मानसिकताका हिसाबले कमजोर छ । लेखकहरु कहीँ हिनताबोध पालेजस्ता देखिन्छन् । ’ यो विषय सोचनीय छ ।
मकवानपुरमा हुने कार्यक्रमहरुका सन्दर्भमा हालसम्म एउटा संस्थाले कार्यक्रम गर्दै गर्दा अर्को संस्थाले जुधाएजस्तो देखिन्न तर मानसिकतामा जुधेको दृश्यहरु हेर्न सकिन्छ । यो मानसिकताको प्रतिश्पर्धी अवस्थाले केही काम त सही नै गर्ने देखिन्छ , जस्तो कि साहित्यिक मुभमेन्ट । जत्ति धेरै र गतिका साथ साहित्यिक मुभमेन्ट भयो त्यसले केही गुणात्मक परिणाम दिनसक्ने सम्भावना रहला नै । तर मेन्टल टसललाई मात्र आधार मानेर कार्यक्रम हुन गएभने त्यो रत्तिभर मूल्य नबोक्ने हुन्छ ।
केही सर्जकहरुको कार्यक्रममा पुग्दा आफ्नो कुनै सक्रिय भूमिका रहनु पर्ने नत्र ताली ठोक्नमात्र कार्यक्रममा किन जाने रु भन्ने शैलीका टिप्पणीहरु सुनिने गर्दछ । कार्यक्रममा जानु वा नजानु त्यो व्यक्तिगत स्वतन्त्रताको कुरा रह्यो तर भूमिका अनिवार्य रहनुपर्छ भन्नुचाहीँ अलिक असुहाउँदो हो जस्तो लाग्दछ । कार्यक्रममा २०० जना उपस्थित रहेभने सबैलाई भूमिका दिनसक्ने अवस्था कार्यक्रम आयोजकलाई हुँदैन वा दिएभने त्यो कार्यक्रमको रुप के होला रु फेरि प्रोटोकल मेन्टेन गर्ने कामचाहीँ आयोजकहरुको रहनु पर्ला । यो प्रोटोकल निर्धारण गर्ने पनि उस्तो कुनै स्केलहरु त हुन्नन् ।
साहित्यमा मात्र नभएर, सबै यी सेवामात्र ९ झन्डै ०का क्षेत्रबाट प्राप्ति मात्र खोज्नु र यसमा लाग्नेहरुलाई गर्न सकिने केही सहयोगमा नि तत्पर नहुनु साहित्य वा यस्ता क्षेत्रका विकासका बाधक हुँदा रहेछन् । यी चरित्रहरु तपाईँ हामी जोसुकैमा हुन सक्दछन् । अहम् हुनु त व्यक्तिको अनिवार्य शर्त हो तर यसको पराकाष्ठामा उत्रिएर अहम्कै पहाडनजिक उभिएर कसैलाई सिध्याइदिन्छु वा कसैलाई उचालेर कहीँ पु¥याउँछु भनेर त्यही मात्र बाटो देख्न थालियो भने सम्भवत : हामी कहीँ पुगिरहेका हुने छैनौँ ।
सही वा गलत के हो भन्ने भन्दा पनि विषयवस्तु कसबाट उठान भयो र त्यस व्यक्तिप्रति आफ्नो धारणा के हो ,त्यसकै पछि दगुरेर कतिपय सही र आवश्यक लाग्दा पक्षहरु पनि साहित्यमा हामी छुटाइरहेका हुँदा रहेछौँ । यस्तो पनि देखियो व्यक्तिगत उचाइ मेन्टेन गर्ने धूनमा साहित्यिक उचाइचाहीँ क्रमश : घटिरहेको ।
यहाँ मैले दुई ढङ्गले लेखकहरुले प्रश्न गरिरेको पाएँ । एकले मकवानपुरका साहित्यकार चुपचाप छन् । देश कहाँ पुगिरहेछ वा यहाँका साहित्यिक धूनहरु कस्ता विकास भइसके तर हामी किन चुपचाप छौँ रु अर्को ढङ्गले पनि प्रश्न उस्तै उब्जिरहेको देख्छु । यो होहल्ला किन रु हल्लाले हामीलाई कहाँ पु¥याउँछ रु यी दुबै अतिहरु पनि ठीक होइनन् कि रु यो स्वभाविक छ धेरै हल्ला पनि प्रदुषण हो । तर जाहेज आवाज निक्लेन भनेचाहीँ त्यसले कुनै उचित अर्थ ननिकाल्ला ।
मकवानपुरमा ट्रेडमार्क बनाइसकेका केही साहित्यकारहरु पक्कै छन् । निमेष निखिल, आर। सी। रिजाल, साम्ब ढकाल , आर।आर। चौलागाईँ ,तुल्सी थापा यी चिरपरिचित नाम हुन् । यसकै लहरमा पछ्याइरहेका नयाँ उर्जाशील नामहरु पनि छन् । महिला साहित्यकारहरुको बलशाली उपस्थितिको सहज बोध गराउने स्वायत्त नारी साहित्यिक संस्था पनि रहेको छ । रेडियो र टेलिभिजनमा साहित्यिक कार्यक्रम सञ्चालन गर्ने व्यक्तिहरु पनि यहाँका साहित्यिक मान्यता बुझ्ने खालका नै छन् ।
मकवानपुरमा पछिल्लो समय सचेत साहित्यिक सत्प्रयासहरु भएका छन् । यसलाई सबैले मिलेर चर्चा परिचर्चा गर्नु आवश्यक छ न कि विग्रहको बाटो समातेर कुनै अनाम गन्तव्य पक्रिनु आवश्यक छ ।
साहित्य सङ्गमसँग गाँसिएर हालसालै एउटा अलिक विशेष विवादको स्थिति सिर्जना भयो । यी पनि केही मिस्अन्डरस्ट्यान्डिङ्हरु बढ्दै गएर सिर्जित थिए । अलिक क्लोज्ड मिटिङमा यसलाई सौहार्दपूर्ण हल गर्न सकिने विषय सतहमा नै अलिक उग्र रुप लिन सफल भयो ।
आँखामा चस्मा भिरेपछि संसार चस्माकै रङको देखिन्छ भन्ने त धेरै पूरानो भनाइ नै हो । यी चस्माहरुले जुन रङ्को देखेपनि चस्मा फुकालेर पनि दृश्यलाई वास्तविक रङमा हेर्न सक्ने हैसियत लेखकमा आवश्यक पर्छ र त्यस्तो गुण हामीले विकास गर्नु आवश्यक छ ।
मकवानपुरमा सक्रिय केही साहित्यिक संस्थाहरु छन् । त्यसमध्ये साहित्य सङ्गम एउटा अग्रणी संस्था हो । यसले केही विशेष कामहरु गरिरहेकै छ । नगरपालिकाको सहयोगमा साहित्य सङ्गमकै मातहतमा पुष्पलाल स्मृति पुस्तकालय सञ्चालन भइरहेको छ । महिनाको दोस्रो शनिबार आफ्नो नियमित साहित्यिक कार्यक्रम गर्छ र सर्जकहरुको कृतिहरुलाई प्रकाशनको अवसर पैदा गर्छ ।
अब साहित्य सङ्गम मकवानपुरले मकवानपुरका सबै साहित्यिक संस्थाको सहयोग लिएर साहित्यिक परिदृश्यहरुसँग गाँसिएको देशमा नै विशेष कम्पन पैदा गर्न सक्ने खालका केही कार्यक्रमहरु गर्नु जरुरी छ । यी सबैका निम्ति हामी दुराग्रहको भ¥याङ टेक्ने वा विग्रहको बाटो कुनै अनाम गन्तव्यतिर लम्किने गर्दा भने सम्भव छैन ।
कविता लेख्नु वा साहित्यिक रचना गर्नुमात्र ले साहित्यको समष्टिगत स्वरुपमा पूर्ण भूमिका निर्वाह नगर्दोरहेछ । साहित्यिक श्रृवृद्धिका निम्ति सही बोल्टहरु सही ठाउँमा कसिनु आवश्यक छ । हरेक कम्पोनेन्ट्समा उत्तिकै सशक्तता देखाउन सकेमात्र साहित्यको पूर्ण स्वरुप राम्रो देखिएला ।
